چگونه کتاب بنویسیم؟ چطور با هوش مصنوعی کتاب بنویسیم؟ مراحل نوشتن کتاب چیست؟ آیا برای چاپ کتاب به هر شخصی مجوز میدهند؟ آیا ارزش نوشتن دارد؟ چطور به سادگی و بدون هیچ دانشی متن خام را ویرایش کنیم؟ چطور ویراستاری کنیم؟
اگر علاقه مند هستید که کتاب خودتان را بنویسید و میخواهید با پاسخ به سوال ارزشمند “چگونه کتاب بنویسیم”، ایده های خود را به کتاب تبدیل کنید تا آخر این مقاله کوتاه همراه ما بمانید تا به صورت دقیق و قدم به قدم به این سوال ارزشمند پاسخ دهیم.
اگر مدرس هستید برای موفقیت در بازار آموزش میتوانید از مقالات و آموزش های زیر برای موفقیت بیشتر بهره ببرید:
- بازاریابی محصولات آموزشی
- آموزش تولید محتوای آموزشی
- کسب درآمد از تدریس
- آموزش برگزاری وبینار
- آموزش طراحی سایت آموزشی
- آموزش تدریس خلاق
- تولید محتوا با ChatGPT
برای موفقیت در بازار آموزش دوره رو به رو را همین الان بررسی کن: کسب درآمد از علاقه
آموزش مراحل نوشتن کتاب به درد چه کسی میخورد؟
به صورت کلی کسی که سوال چگونه کتاب بنویسیم را میپرسد در یکی از سه دسته زیر قرار میگیرد:
- یا دارای شغل است که به نوعی به تدریس ربطی دارد و خود را مدرس، معلم و استاد میداند که برای افزایش درآمد و جذب دانشجویان بیشتر به دنبال نوشتن کتاب است؛
- یا میخواهد در دنیای کارآفرینی و استارت آپ خود با نوشتن کتاب بر روی پرسونال برندینگ خود کار کند؛
- یا دانشمند و متخصص یک حوزه ای است و میخواهد دانشش را با نوشتن کتاب به دیگران عرضه کند.
البته میتوان افراد دیگری را هم پیدا کرد که به دنبال نوشتن کتاب هستند ولی در دسته های بالا قرار نمیگیرند! به عنوان مثال ممکن است فردی برای کسب درآمد بخواهد کتاب بنویسد یا فردی به عنوان یک روش بازاریابی بخواهد کتابی بنویسد و با آموزش تولید محتوا، خدمات خودش را معرفی کند و مواردی مثل این.
اما به صورت کلی ما مخاطبان این مقاله را همان سه دسته در نظر میگیریم زیرا هر گروه از افراد دیگر که به دنبال تالیف کتاب هستند به نوعی جزئی از آن سه دسته قرار میگیرند! به عنوان مثال فردی که میخواهد برای خدمات مشاوره یا دوره های آموزش فروش و آموزش تبلیغات خود با ورود به دنیای نویسندگی وارد شود را میتوان بسته به دانشی که دارد جزئی همان سه دسته اصلی و به خصوص دسته اول قرار داد.
همچنین شما ممکن است با خود بگویید:
- من به دنبال یک شغل خانگی هستم چه کاری بهتر از نوشتن کتاب؟
- من فرد خجالتی هستم و چه کاری بهتر از نویسندگی به عنوان بهترین شغل برای افراد خجالتی؟
- من یک خانم خانه دار با بچه کوچک هستم، بهترین شغل برای خانم ها از نظر من نوشتن یک کتاب پر فروش است!
- و…
اگر شما جزئی از افراد بالا هستید و در حقیقت سوال چگونه کتاب نویسیم و تالیف کنیم شما از نوع کسب و کاری هست و میخواهید این راه، راه درآمدزایی شما یا حتی تنها راه درآمد شما باشد، باید بدانید که برای این کار شاید هیچ چک لیست و آموزشی در سطح وب شاید نتواند به صورت 100 در صد موفقیت شما را تضمین کند زیرا نویسندگی یک چیز است، بازاریابی هزینه بر یک چیز دیگر و بسته به نوع کتابی که قصد تالیف آن را دارید مهارت و ذوق هنری یک چیز دیگر!
پس بیایید با هم بررسی کنیم چه نوع کتاب هایی داریم و ببینیم ما به دنبال کدام یک هستیم:
مراحل نوشتن کتابِ چی؟
به صورت کلی میتوانیم نویسندگی و مراحل نوشتن کتاب را در سه حوزه متصور بشویم:
- علمی
- آموزشی
- داستانی
باز هم ممکن است اگر فرد ریزبینی باشیم بگوییم که دسته های دیگری وجود دارد مثل نوع سفارشی که فردی از یک سازمان و اورگانی سفارش تالیف میگیرد و بر اساس خواسته کارفرما سعی میکند مطالب مورد نظر را پوشش دهد. معمولا در ایران از این نوع کتاب ها زیاد مشاهده میکنیم که مثلا بانک ها و سایر سازمان ها به یک نوسنده با پرداخت هزینه سفارش تالیف میدهند.
دقت کنید که اکثر مراحل نوشتن یک کتاب ( به جز نحوه نگارش، انتخاب لحن و متن ) با هر موضوع و دسته بندی یکسان است ولی ما برای راحتی شما هر نوع را به صورت جداگانه بررسی میکنیم تا شما به راحتی بتوانید بر اساس انتخاب خود مراحل را قدم به قدم پیش ببرید. علاوه برهمه این موارد برای افزایش فروش کتاب های خود آموزش های بهترین کتاب بازاریابی، دیجیتال مارکتینگ، ایمیل مارکتینگ و سئو را هم مشاهده نمایید.
1. مراحل نوشتن کتاب علمی
اگر شما یک متخصص ( باید متخصص باشید! ) در یک حوزه علمی خاص مثلا برق هستید ( چون شخصا در دانشگاه برق خوانده و در تالیف کتاب علمی برقی تجربه دارم، برق را مثال میزنم ولی مراحل نوشتن کتاب علمی دقیقا همین موارد زیر است )، باید مراحل زیر را طی کنید ( ):
الف) انتخاب یک حوزه خاص و بسیار کوچک
بیایید این مرحله را با یک مثال برای نوشتن یک کتاب در دنیای برق پیش ببریم:
ما یک رشته داریم برق، یک گرایش برق قدرت، زیر شاخه سیستم های قدرت زمینه بازار برق و حوزه تخصصی قراردادهای نیروگاه های خورشیدی و از آن تخصصی تر پیدا کردن قیمت برق به صورت زمان حقیقی بر اساس قیمت لحظه ای.
حالا این حوزه بسیار تخصصی ( قیمت برق زمان حقیقی در قرارداد ) میشود زمینه پژوهش و کتابی که قرار است بنویسیم.
ب) مطالعه مراجع، کتاب و مقالات متخصصان
خب حالا که یک زمینه بسیار خاص را پیدا کردیم نوبت به آن میرسد که مراجع و منابع اصلی و تخصصی آن موضوع را مطالعه کنیم. در همان مثال برقی خودمان باید برویم کتاب بازار برق کنجو و مقالات دکتر احسان، شاهیده پور و کنجو و پر سایتیشن ترین مقالات سایت IEEE در زمینه قیمت گذاری و بازار برق را مطالعه کنیم.
ج) شکستن مطلب
شاید بتوان گفت مهمترین مرحله از مراحل نوشتن کتاب علمی همین شکستن مطلب است. یعنی باید موضوع مورد مطالعه که میخواهیم در مورد آن بنویسیم را به بخش های مختلف بشکنیم و در اصل ببینیم این موضوع دارای چه عناوین و زیر فصل هایی است.
برای اینکار میتوانید بینید مقالات یا کتاب ها چه زیر فصل هایی را پوشش داده اند، حالا شما بیایید علاوه بر آن زیر فصل ها، عناوین دیگری را با توجه به تجربه خود اضافه کنید.
د) نوشتن متن کتاب
در این مرحله بر اساس عناوین و دانشی که از قبل و در مرحله پژوهش به دست آوردید کافی است متن کتاب خود را بنویسید.
تذکر: خیلی از افراد فکر میکنند که برای اینکه یک کتاب خوب بنویسند باید مدام موضوع را تفت دهند و یک کتاب با صفحات زیاد ارائه دهند تا کارشان ارزشمند باشد ولی باید بدانید که این دقیقا یک اشتباه بزرگ است که فقط باعث میشود که مطالب ارزشمند و پژوهش های اصلی شما هم خوانده نشود!
دقت کنید که متن کتاب شما باید در نرم افزار ادوبی ایندیزاین ( adobe indesign ) که نرم افزار مخصوص نوشتن کتاب حرفه ای است باید نوشته شود. هر چند شما میتوانید ابتدا در نرم افزار ورد متن را نوشته ( اگر محیط ورد را بیشتر میپسندید ) و بعد آن را به نرم افزار ایندیزاین انتقال دهید.
ه) ویراساری
بعد از آنکه متن خام را نوشتید در مراحل نوشتن کتاب علمی نوبت به ویراستاری میرسد. برای اینکار شما 4 راه حل دارید:
- خودتان: اگر شما با دانش ویراستاری آشنا هستید میتوانید خودتان کار ویرایش را انجام دهید.
- برونسپاری: سایت ها و مجموعه های فراوانی چه ایرانی و چه بین المللی ( اگر زبان کتاب شما غیر فارسی و مثلا انگلیسی است ) وجود دارند که خدمات ویراستاری کتاب را به صورت تخصصی ارائه میدهند.
- استخدام فریلنسرها: شما میتوانید بسته به زبان محتوای کتاب خود به سایت های ایرانی مثل پونیشا و یا سایت های خارجی مثل فریلنسری مثل Authors publish مراجعه نمایید.
- استفاده از ابزار: تعدادی از ابزارهای کمکی آنلاین و آفلاین وجود دارند که البته برای کتاب پیشنهاد نمیشوند ولی باز اگر دانش و پول کافی ندارید این ابزارها میتواند به شما کمک کند. ابزارهایی مثل ویراستاریار ( virastyar.ir ) یا reedsy.com
و) هماهنگی با استاد راهنما
اگر الان که به دنبال مراحل نوشتن کتاب علمی هستید، هنوز دانشگاه را تمام نکرده اید و یا میخواهید با آمدن یک نام پرآوازه، کتابی که مینویسید را معتبرتر بسازید با یکی از اساتید ( استاد راهنما ) مشهور خود ( حتی میتوانید با اساستید دانشگاه های معتبر تماس بگیرید ) هماهنگ شوید تا هم کتاب شما از نظر جایگاه علمی معتبرتر شود و هم اگر نکاتی را جا انداخته اید، استاد مورد نظر به شما متذکر شود.
ن) طراحی جلد و انتخاب عنوان
شاید یکی از مهمترین مراحل نوشتن کتاب که کمتر به آن دقت میشود همان جلد کتاب و به خصوص بخش عطف ( بخش انتهای کتاب) که در کتابخانه پیداست و معمولا کسی به آن توجه نمیکند و همه دنبال این هستند که عکس روس جلد و پشت جلد حرفه ای طراحی کنند و کلا بخش عطف که میتواند برای شما به صورت یک بازاریاب عمل کند را فراموش میکنند.
پس یادتان باشد که:
طراحی عطف کتاب مهمترین بخش طراحی جلد است.
شما میتوانید برای طراحی جلد کتاب از نرم افزار ادوبی فتوشاپ ( adobe photoshop ) و بسته به سایز و قطع کتاب که یکی از سایزهای زیر است طراحی را انجام دهید:
- وزیری: این قطع با ابعاد ۲۴*۱۷ (B5) طراحی شده و بیشتر برای کتاب‌های علمی استفاده میشود.
- نیم وزیری: استاندارد این قطع ۱۷*۱۲ سانتیمتر یا ۱۲*۱۷ سانتی متر می‌باشد. (B6)
- رقعی: ابعاد این قطع برابر است با ۲۱*۱۴٫۸ (A5) و معمولاً این قطع در نوشتن کتاب‌های داستان استفاده میشود.
- نیم رقعی :۱۰٫۵*۱۴٫۸(A6)
- رحلی: رحلی در سه سایز کوچک، متوسط و بزرگ طراحی میشود که سایز هر یک به ترتیب برابر است با ۲۹٫۷*۲۱ (A4)، ۵۰*۳۰ و ۶۰*۳۰ سانتیمتر. قطع رحلی بیشتر برای مجلات و نوشتن کتاب‌های نفیس استفاده میشود.
- سلطانی یا تیموری: ۴۰*۳۰
- جیبی یا بغلی:۷*۵
- نیم ورقی: ۳۴*۲۲ (B4)
- نیم ربعی: ۱۸*۱۰ یا ۱۷*۹
- بیاضی: قطع بیاضی به دو صورت کوچک و بزرگ که ابعاد هر کدام به ترتیب برابر ۲۲*۲۹ و ۲۴ *۳۴ سانتیمتر است.
- حمایلی: ۱۲*۶
- جانمازی: ۱۲*۷
- خشتی: سایز کتاب خشتی کوچک ۱۵*۱۵ و سایز کتاب خشتی بزرگ ۲۱*۲۱ بوده و معمولاً در نوشتن کتاب‌های هنری و کودک استفاده میشود.
- پالتویی: ۲۱*۱۱٫۵
دقت کنید که بر اساس این که چه نوع کتابی میخواهید بنویسید باید ابتدا از ما در بخش کامنت ها یا انتشاراتی ها و کتاب فروشی ها بپرسید که برای کار شما چه نوع قطعی مناسب است!
علاوه بر این موارد دقت کنید که از یک فونت مناسب مثل بی نازنین، بی میترا یا سایر فونت های دیگر بسته به زمینه خود در مراحل نوشتن کتاب استفاده کنید!
ی) اخذ مجوز و چاپ کتاب
در این مرحله از مراحل چاپ کتاب علمی شما یا میتوانید به انتشارات دانشگاه خود ( یا هر دانشگاه دیگر ) مراجعه کنید یا در گوگل سرچ کنید چاپ کتاب و بر اساس قیمت و نمونه کارها کتابخود را در هر تعدادی که دوست ارید چاپ کنید.
دقت کنید که:
- مجوزهای لازم برای چاپ کتاب را خود دانشگاه یا سایتی که کار چاپ را برعهده میگیرد برای شما انجام میدهد.
- شما میتوانید کار طراحی جلد و ویراستاری را هم به انتشاراتی که میخواهد کتاب شما را چاپ کند بدهید و تمام کارها را به یک مجموعه بسپارید.
- چاپ دیجیتال برای چاپ کتاب در تعداد کم است.
- اگر پول زیادی ندارید جوگیر نشوید و فکر کنید کل اکوسیستم رشته شما چه در ایران و چه در خارج منتظر دانش شماست و پول های خود را برای چاپ تعداد زیادی کتاب هدر دهید.
مراحل نوشتن کتاب آموزشی
علاوه بر مراحل نوشتن کتاب علمی که در بالا بررسی کردیم برای نوشتن کتاب آموزشی مراحل دیگری را باید طی کنیم که ما برای صرفه جویی در زمان از تکرار مراحل یکسان خودداری میکنیم.
نوشتن یک کتاب آموزشی می تواند تجربه ای چالش برانگیز و ارزشمند باشد. در اینجا مراحل کلی وجود دارد که می توانید برای نوشتن کتاب درسی دنبال کنید:
- موضوعی را انتخاب کنید: موضوعی را انتخاب کنید که در مورد آن آگاهی و علاقه دارید. اطمینان حاصل کنید که موضوع مرتبط و مورد تقاضا است.
- انجام تحقیق: انجام تحقیقات کامل برای جمع آوری اطلاعات و داده های لازم در مورد موضوع. از منابع معتبر مانند مقالات علمی، کتاب ها و حتی مقاله های سطح وب فارسی و انگلیسی استفاده کنید.
- یک طرح کلی ایجاد کنید: یک طرح کلی تهیه کنید که به عنوان راهنمای نوشتن شما باشد. طرح کلی شما باید شامل بخش ها و فصول اصلی کتاب آموزشی و همچنین هر گونه مواد یا منابع کمکی باشد.
- یک پیش نویس بنویسید: با استفاده از طرح کلی خود به عنوان راهنما، نوشتن اولین پیش نویس کتاب درسی را شروع کنید. بر تولید محتوای واضح و مختصر که به راحتی قابل درک باشد تمرکز کنید.
- ویرایش و اصلاح: پس از تکمیل پیش نویس اول، زمانی را برای بررسی و اصلاح محتوا اختصاص دهید. به دنبال هر گونه ناهماهنگی، نادرستی، یا متن نامشخص باشید. بازخورد همتایان، ویراستاران یا کارشناسان موضوع را در نظر بگیرید.
- از وسایل کمک بصری استفاده کنید: برای کمک به تشریح مفاهیم و جذاب‌تر کردن محتوا، وسایل کمک بصری مانند تصاویر، نمودارها و جداول را در نظر بگیرید.
- مرور و تصحیح: برای بررسی کامل و تصحیح نسخه نهایی وقت بگذارید. به دنبال هر گونه خطای گرامری، غلط املایی، یا اشکال قالب بندی باشید.
- ارسال برای انتشار: پس از رضایت از نسخه نهایی، آن را برای یک انتشاراتی ارسال کنید.
- تبلیغ کنید: پس از انتشار کتاب آموزشی، آن را از طریق کانال‌های مختلف مانند رسانه‌های اجتماعی، سخنرانی ها یا وبینارها و حتی تبلیغات پولی، تبلیغ نمایید و برای این کار آموزش تبلیغات و آموزش تبلیغ نویسی را بررسی نمایید. فرستادن نسخه ای از کتاب برای وبلاگ‌نویسان با نفوذ یا کارشناسان و متخصصان بازار آموزش خود را در نظر بگیرید.
- به روز رسانی کتاب آموزشی: با آخرین تحقیقات و پیشرفت های این زمینه به روز باشید و در صورت نیاز کتاب درسی را به روز کنید تا مطمئن شوید که برای خوانندگان مرتبط و مفید است.
نوشتن یک کتاب درسی می تواند یک فرآیند طولانی و چالش برانگیز باشد، اما با دنبال کردن این مراحل و تعهد به انجام کار، می توانید منبع ارزشمندی برای دانش آموزان، مربیان و متخصصان رشته خود ایجاد کنید.
به شما تبریک میگویم شما مراحل نوشتن کتاب علمی را از 0 تا 100 یاد گرفتید. اگر به دنبال تالیف کتاب آموزشی یا داستانی هستید و اگر میخواهید بدانید چگونه کتاب پرفروش تالیف کنید یا در مراحل نوشتن کتاب چه نکاتی را رعایت کنید که افراد زیادی آن را از شما بخرند منتظر باشید که در روزهای آینده رازهایی را با شما در میان خواهم گذاشت که شگفت زده میشوید، تا آن زمان هر سوال یا نظر دارید لطفا با ما بچه های ب م م در میان بگذارید: